Uroczystość oznaczenia grobu powstańca śląskiego
Augustyna Ullmanna
znakiem pamięci „Tobie Polsko”
Siemonia (gm. Bobrowniki), 15 listopada 2022r.
15 listopada 2022 r. na cmentarzu parafialnym pw. Wszystkich Świętych w Siemoni odbyła się uroczystość oznaczenia znakiem pamięci „Tobie Polsko” grobu powstańca śląskiego śp. Augustyna Ullmanna. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach we współpracy z Urzędem Gminy Bobrowniki.
W uroczystości wzięli udział: Augustyn Ulman – syn weterana wraz z rodziną, Jan Kwaśniewicz - naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Katowicach, Małgorzata Bednarek - wójt Gminy Bobrowniki, Remigiusz Rygoł – radny Gminy Bobrowniki, ks. Marek Wyjadłowski – proboszcz parafii pw. Wszystkich Świętych w Siemoni, sołtys Siemoni - Ewelina Gajdzik, Joanna Waler – prezes Stowarzyszenia „Siemonia – Przeszłość Teraźniejszość Przyszłość”, delegacja KGW i OSP Siemonia oraz młodzież z Szkoły Podstawowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Siemoni wraz z dyrektorem Małgorzatą Tomczyk - Nowak.
Jan Kwaśniewicz przybliżył zgromadzonym genezę akcji „Powstańcy to wiara, nadzieja i cud! Ocalmy groby powstańców śląskich od zapomnienia” oraz symbolikę znaku pamięci „Tobie Polsko”. Podczas uroczystości życiorys powstańca przedstawiła zgromadzonym Danuta Mikoda – pracownik OBUWiM w Katowicach. Następnie Jan Kwaśniewicz dokonał oznaczenia grobu, a uczestnicy złożyli kwiaty i zapalili znicze. Nie zabrakło także modlitwy, którą poprowadził ks. Marek Wyjadłowski.
Fot. J.Waler/S-PTP, WBH, D.Mikoda/IPN
Augustyn Ullmann ps. Sitko (s. Franciszka i Matyldy) urodził się 15 marca 1894 r. w Wieszowej. Od najmłodszych lat był zaangażowany w działalność społeczną w Towarzystwie Śpiewu „Jaskółka”. W 1915 r. został powołany do odbycia służby wojskowej w armii niemieckiej i odesłany na front wielkiej wojny. Z wojska został zwolniony po zakończeniu działań wojennych.
W kolejnych latach działał w Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, jak również wspierał polską akcję plebiscytową. Brał udział w ochronie wieców polskich i sabotowaniu zgromadzeń niemieckich. W 1919 r. brał czynny udział w I powstaniu śląskim. Walczył wówczas w Grzybowicach (obecnie dzielnica Zabrza), gdzie oddziały powstańcze przyczyniły się do rozbrojenie funkcjonariuszy Grenzschutzu. Natomiast podczas kolejnego powstania w 1920 r. Augustyn Ullmann wraz z grupą powstańców rozbroił bojówkę niemiecką. W efekcie powstańcy zdobyli broń i amunicję. W czasie ostatniego powstania śląskiego walczył w rejonie Góry Św. Anny. Pełnił też funkcję dowódcy 3 kompanii szturmowej 2 batalionu tarnogórskiego. Po zakończeniu III powstania był zmuszony uchodzić na teren Polski z obawy przed aresztowaniem. Trafił do obozu w gminie Wymysłów. W kolejnych latach działał w Związku Powstańców Śląskich. Za udział w powstaniach został odznaczony Medalem Niepodległości.
W czasie II wojny światowej został skierowany do pracy przymusowej na terenie III Rzeszy. W 1947 r. został oskarżony o odstępstwo od narodowości polskiej (w nawiązaniu do dekretu z dn. 28 czerwca 1946 r.) oraz o to, że w latach 1941-1944 w Bobrownikach działał na szkodę Augustyna Jasiaka i Franciszka Kocota, donosząc żandarmerii niemieckiej o porzuceniu przez nich pracy w III Rzeszy. W efekcie domniemanego donosu F. Kocot i A. Jasiak zostali aresztowani. F. Kocot został osadzony w KL Auschwitz (3 miesiące), a A. Jasiak trafił najpierw do KL Auschwitz (6 miesięcy), później do KL Gross-Rosen i KL Mauthausen (2 lata). Z wyroku Sądu Okręgowego w Sosnowcu z 8 lipca 1947 r. wynika, że zarówno Augustyn jak i jego żona Józefa, zostali uniewinnieni od zarzucanych im czynów. Od pierwszego zarzutu Sąd ich uniewinnił ze względu na okoliczności jakie towarzyszyły podpisaniu volkslisty. Augustyn Ullmann podpisał listę pod naciskiem miejscowego kierownika niemieckiej partii narodowo-socjalistycznej, który groził mu aresztowaniem i osadzeniem w obozie koncentracyjnym. Ponadto w tym okresie czasu wypadkowi uległy dzieci Państwa Ullmannów w wyniku, którego jeden z ich synów był bliski utraty wzroku. Odmówiono wówczas przyjęcia ich do szpitala, jako Polaków. Natomiast co do drugiego z zarzutów, sądowi nie zostały przedstawione dowody co do winy Augustyna i Józefy Ullmann, więc również zostali uniewinnieni. Ponadto w czasie procesu został ujawniony spór pomiędzy Kocotami i Jasiakami a rodziną Ullmannów. Należy zaznaczyć, że pozostali sąsiedzi wydali dobrą opinię Augustynowi i Józefie w zakresie ich postawy w czasie II wojny światowej.
Augustyn Ullmann zmarł 25 stycznia 1951 r. w Bielszowicach.
Fotorelacja z uroczystości na cmentarzu w Siemoni - 15 listopada 2022r.
Akcja prowadzona przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach w ramach obchodów 100-lecia powstań śląskich.
Akcja ewidencjonowania zapomnianych lub nieoznaczonych grobów powstańców śląskich „Powstańcy to wiara, nadzieja i cud” – ocalmy groby Powstańców Śląskich od zapomnienia! prowadzona przez Instytut Pamięci Narodowej zachęca do zgłaszania grobów, w których spoczywają uczestnicy I, II i III powstania śląskiego. Otrzymane wnioski trafiają do weryfikacji w oparciu o materiały źródłowe i opracowania. Po pozytywnym zaopiniowaniu rozpoczyna się procedura uznania mogiły za grób weterana walk o wolność i niepodległość Polski. Na zakończenie groby będą docelowo oznaczone znakiem pamięci „Tobie Polsko”.
U genezy akcji znalazły się badania Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa w Katowicach. W ich wyniku stwierdzono, że samorządy zewidencjonowały i objęły opieką 147 indywidualnych i zbiorowych miejsc pochówku. Liczba ta jest jednak niewspółmierna w stosunku do ponad 50 tys. uczestników powstań. Mając na uwadze, że zapewne większość z nich spoczywa w grobach rodzinnych, na których próżno szukać informacji dodatkowych, Instytut postanowił zwrócić się do mieszkańców województwa śląskiego i województw ościennych z prośbą o wzięcie udziału w akcji.
Akcja oznaczania grobów znakiem pamięci opracowanym przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach rozpoczęła się 5 lipca 2021 r. w dzień setnej rocznicy zakończenia III powstania śląskiego. Znak pamięci „Tobie Polsko” ma formę proporczyka o rozmiarach ok. 20 x 8 cm wykonanego z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację „Tobie Polsko”, pod którą znajduje się wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy „Grób Powstańca Śląskiego” i „Instytut Pamięci Narodowej”. Proporzec jest wzorowany na sztandarze powstańczym „Tobie Polsko”, który wykonano na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji „Katolika” w Bytomiu i który obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny. Muzeum posiada także fotografię z uroczystości upamiętniającej uchwalenie Konstytucji 3 Maja, która przedstawia pochód mieszkańców wsi Osiek (pow. strzelecki, woj. opolskie) z tymże sztandarem niesionym przez A. Szulca do Rozmierzy. Uroczyści te obchodzono na całym Górnym Śląsku w niedzielę 2 maja 1920 r. i były to pierwsze legalne obchody tej rocznicy na tym terenie. Dzięki postanowieniom artykułu 88 Traktatu Wersalskiego o przeprowadzeniu plebiscytu, dla zapewnienia jego bezstronności, w lutym 1920 r. obszar plebiscytowy wyłączono z państwa niemieckiego i poddano kontroli wojsk alianckich, a pełnię władzy przejęła na nim Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa Górnego Śląska z gen. Henri Le Rondem na czele. Umożliwiło to Polakom legalne demonstrowanie swoich dążeń i używanie symboli narodowych.
Artykuł przygotowano w oparciu o materiały Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach.
Wykorzystano zdjęcia autorstwa Danuty Mikoda (IPN) , Sylwii Kosowskiej ( SP w Siemoni) i Joanny Waler (S-PTP)
