Siemonia-rys historyczny
ODKRYCIA ARCHEOLOGICZNE
Tereny Górnego Śląska - krainy geograficznej a także historycznej - to od najdawniejszych wieków atrakcyjny region osadniczy dla człowieka, który poczynając od epoki kamienia zajmował je i wykorzystywał gospodarczo dla swych zmieniających się z wiekami potrzeb.
Badania archeologów pozwoliły na stworzenie szczególnej mapy, na której wyznaczono wszystkie te miejsca, gdzie naukowcy odkryli ślady życia ludzkiego. W tym miejscu warto wspomnieć wspaniałego badacza ziemi zagłębiowskiej, przedwcześnie zmarłego archeologa Pana Włodzimierza Błaszczyka - autora tego zestawienia.
Na tej niezwykłej mapie "pra-Zagłębia " bardzo ważne miejsce zajmuje właśnie - Siemonia. To tu bowiem odkryto szczątki archaicznego człowieka - pierwsze ślady Homo sapiens fossilis (co można by przetłumaczyć: człowieka myślącego z piasku).
Odkrycie to zostało uznane za najstarsze dotychczas poznane znalezisko paleoantropologiczne na terenie Polski. Wniosek - życie ludzkie pulsowało tu od najdawniejszych czasów. Nazwy niektórych miejscowości - w tym także Siemoni powtarzają się tu w różnych okresach i epokach - to niezaprzeczalny dowód na to, że były to miejsca wyjątkowo przyjazne i wygodne dla lokalizacji ludzkich sadyb.
W Siemoni, ziemia częściowo odsłoniła już swoje tajemnice, chociaż z pewnością kryje jeszcze wiele zaginionych śladów osad ludzkich np. nieznanych grodzisk przedhistorycznych czy starych cmentarzysk. Pewne jest, że historia plemion zamieszkujących teren dzisiejszej Siemoni nadal owiana jest licznymi tajemnicami a przeprowadzone tu archeologiczne badania wykopaliskowe przyczyniły się do rozjaśnienia kilku zaledwie białych plam. Tego, co kryje tutaj jeszcze ziemia, nie wie nikt.
Zdając sobie sprawę, jak obfite jest dziedzictwo pozostawione przez naszych zamierzchłych przodków na tej ziemi, musimy pamiętać jak wielki obowiązek spoczywa na nas wszystkich, aby zachować je i ustrzec przed zagrożeniami, jakie niesie współczesność. A niestety, pradziejowa spuścizna kulturowa zagrożona jest szczególnie wszystkim tym, co wiąże się z rozwojem urbanistycznym i przemysłowym. Liczne prace ziemne, przebudowy, inwestycje drogowe, kolejowe itp. stanowią zagrożenie dla stanowisk archeologicznych rozsianych na terenie naszej miejscowości a kryjących wciąż niezbadane jeszcze "skarby przeszłości".
CHROŃMY WIĘC DZIEDZICTWO NASZEJ PRZESZŁOŚCI - DOBRA KULTURY SĄ BOGACTWEM NARODOWYM !
Chcielibyśmy w tym miejscu przybliżyć wszystkim interesującym się archeologią , ale nie tylko, problematykę najdawniejszych dziejów naszej miejscowości - warto poznać tajemnice, które choć w niewielkiej części odsłoniła nam nauka.
Na początek proponujemy przygotowany przez Panią Zofię Krzykawską materiał poświęcony historii niezwykłego znaleziska z 1955r. a mianowicie odkrycia szczątków (czaszki ) archaicznego człowieka - Homo sapiens fossilis z Siemoni. Zapraszamy więc do lektury!
CZŁOWIEK Z SIEMONI
Homo sapiens fossilis z Siemoni
Historia znaleziska
W marcu 1955 r. Teodor Kubiczek, preparator Muzeum w Bytomiu, przywiózł do Zakładu Antropologii Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu kopalną czaszkę ludzką znalezioną w piaskowni w Siemoni koło Będzina.
Czaszka została odkryta w piasku podsadzkowym transportowanym na zamułkę płynną do śląskich kopalń. Dzięki interwencji Muzeum w Bytomiu zlokalizowano pole eksploatacyjne w Siemoni, skąd wywożono piasek, jednak dokładnego miejsca znaleziska nie udało się odtworzyć. Ustalono, że była to południowa skarpa pola Jaworznik. Muzeum w Bytomiu przekazało czaszkę z Siemoni prof. Janowi Mydlarskiemu do opracowania antropologicznego. Niezwłocznie oddelegowano do Siemoni adiunkta Zakładu Antropologii Brunona Miszkiewicza, aby ustalił z Oddziałem Instytutu Geologicznego w Będzinie miejsce znaleziska. Informacje uzyskane na miejscu były niezwykle interesujące. Piaskownia w Siemoni była pochodzenia plejstoceńskiego i od dawna znane były szczątki fauny plejstoceńskiej, odkrywanej podczas eksploatacji piasku dla przemysłu. To pozwoliło wysnuć przypuszczenie, że kopalna czaszka ludzka pochodząca z pola Jaworznik ma również wiek plejstoceński.
Jan Mydlarski w towarzystwie geomorfologa i specjalisty od zagadnień plejstocenu w Polsce, prof. Alfreda Jahna z Wrocławia oraz Wandy Stęślickiej udał się do piaskowni w Siemoni, aby zbadać całe stanowisko i ustalić szczegóły, które w danych warunkach były możliwe do rozpoznania. Po dokładnych oględzinach stanowiska i pobraniu próbek przez prof. Jahna, przeprowadzono konferencję z miejscowymi geologami, doc. Stanisławem Siedleckim oraz inż. Anatolem Zielińskim z Sosnowca. Według ekspertyzy prof. Jahna piaski w Siemoni mają cechy utworu rzecznego, sedymentacja ich zaś odpowiada czasowo, ostatniemu, bałtyckiemu zlodowaceniu w Polsce (Wϋrm, warszawskie II lub bałtyckie). Warstwy z inwentarzem kostnym w Siemoni (mamut, nosorożec, koń, dzik) odpowiadają według prof. Jahna identycznym warstwom pod Gliwicami i w Pyskowicach (Jahn, 1955), to znaczy, że ich pozycja stratygraficzna odpowiada interstadiałowi oryniackiemu. Kopalna czaszka ludzka z Siemoni, swą barwą, wagą i wyglądem kości odpowiada szczątkom zwierząt plejstoceńskich odnajdywanych w Siemoni. Dane te uznano za wystarczające aby czaszkę ludzką uznać za pochodzącą z tej samej warstwy z inwentarzem kostnym, datowanej na interstadiał oryniacki zarówno w Siemoni, jak i w piaskach dolin sąsiednich.
Na podstawie oceny morfologicznej uznano, że człowiek z Siemoni to Homo sapiens (człowiek rozumny), lecz nie typu współczesnego. Pewne cechy filogenetycznie starsze kwalifikują czaszkę z Siemoni do kręgu Homo sapiens fossilis z interstadiału oryniackiego, dlatego czaszkę z Siemoni uznano za najstarsze w okresie badań, poznane znalezisko paleoantropologiczne w Polsce.
Opis ogólny znaleziska.
Czaszka z Siemoni przedstawia uszkodzoną męską kalwarię. Wiek indywidualny osobnika można określić na 20-25 lat. Kalwaria ma wyłamaną podstawę czaszki, co wskazuje na to, że osobnik ten padł ofiarą praktyk kanibalskich. Z prawej strony brak jest kości skroniowej, która być może uległa wyłamaniu przy rozbijaniu podstawy czaszki. Barwa kości jest ciemnobrązowa, waga duża. Te same cechy wykazują kości zwierząt odkryte w tej samej piaskowni.
Krąg form ludzkich pochodzących z interstadiału oryniackiego podobnych morfologicznie do czaszki z Siemoni jest dość duży. Znaleziska z Moraw są ponadto terytorialnie stosunkowo bliskie i łączenie ich z człowiekiem z Siemoni z tego względu jest uzasadnione.
Określenie wieku geologicznego czaszki z Siemoni polecił prof. Jan Mydlarski swojej studentce B. Zenkteler, która w wyniku pracy badawczej wykazała, że czaszka z Siemoni łączy się z kręgiem form ludzkich z paleolitu młodszego, przy czym znajduje się najbliżej czaszki z Combe Capelle.
Słuszność interpretowania czaszki z Siemoni jako przedstawiciela rasy oryniackiej (lessowej) znajduje ciekawe potwierdzenie także ze strony archeologicznej.
Chociaż na miejscu gdzie znaleziono w Siemoni czaszkę, nie odkryto żadnych wyrobów kulturowych, to istnieje w pobliżu ( w odległości około 20 km) bardzo interesujące stanowisko, które wskazuje na to, że te okolice musiały być stosunkowo licznie zaludnione w okresie oryniackim. Jest to znalezisko z młodszego paleolitu w Strzegowej koło Olkusza opisane przez L. Sawickiego (1953 r.)
Autor podaje trzy profile: dwóch jaskiń i jednej wnęki skalnej w Strzegowej. Głębokie lessy pokrywają doliny oraz izolowane wzgórza wapienne, w których występują liczne jaskinie. Znaleziska archeologiczne z tych miejsc określono jako pochodzące z różnych okresów od mustierskiego do młodszego paleolitu.
Najciekawsza i najważniejsza dla rozważań, dotyczących wieku czaszki z Siemoni, jest wnęka „Pod oknem”. Pod wiszarem znajdował się tam najwidoczniej „warsztat” narzędzi paleolitycznych typu oryniackiego. Znaleziono w tym miejscu duże ilości narzędzi oraz surowiec do ich produkcji. Materiał (krzemień, różne kamienie, kości, róg, drewno) był pieczołowicie wyselekcjonowany i najwidoczniej celowo przyniesiony do wnęki. Sawicki przypuszczał, że surowce wydobywane były w drodze prymitywnej eksploatacji kopalnianej.
Mimo, że czaszka w Siemoni nie została odkryta in situ- ( w pierwotnym położeniu, w miejscu) z dokładnym określeniem stratygrafii, to jej przyporządkowanie do młodszego paleolitu (40 000 – 14 000 lat p.n.e.) jest dobrze uzasadnione
Ze względu na bliskość stanowiska w Strzegowej można jej prawdopodobnie przypisać wiek dolnooryniacki. Analiza morfologiczna czaszki potwierdza w zupełności to ujęcie. (W. Stęślicka, 1960 r.)
Źródła :
Marian B. Michalik- Kronika ludzkości, Kronika, Warszawa,1993r
Wanda Stęślicka – Homo sapiens fossilis z Siemoni, PAN, Wrocław,1960r
http://www.pradzieje.pl/Artykuly-pradziejowe/Pradzieje-cz.-1-paleolit-7.html
